शेतकरी बांधवांनो, सध्या सगळीकडे एकच प्रश्न सतत विचारला जात आहे – “पिक विमा चे पैसे आमच्या खात्यात कधी जमा होणार?” हा प्रश्न इतक्या मोठ्या प्रमाणात विचारला जात आहे की राज्य सरकारने आणि प्रशासनाने त्यावर सखोल विचार करून योग्य ती प्रक्रिया सुरू केलेली आहे. या लेखामध्ये आपण या संपूर्ण प्रक्रियेची माहिती घेणार आहोत. सुरुवातीला शासन निर्णय काय आहे, बँक खात्यात पैसे कधीपर्यंत येणार आहेत, कोणकोणत्या शेतकऱ्यांना पैसे मिळणार आहेत, ट्रिगर म्हणजे काय, आणि या वर्षी कोणत्या ट्रिगरनुसार विमा भरपाई दिली जाणार आहे – हे सगळं आपण एकामागोमाग एक समजून घेणार आहोत. हा लेख तुम्हाला अगदी सोप्या शब्दांमध्ये आणि छोट्या वाक्यांमध्ये सविस्तर माहिती देईल.
शासन निर्णय व निधीची रक्कम
राज्य सरकारने नुकताच एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. २०२२, २०२३ आणि २०२४ या तीन वर्षांसाठी खरीप व रब्बी हंगामाचा पिक विमा शेतकऱ्यांच्या खात्यात थेट जमा करण्यासाठी शासन निर्णय (जीआर) जाहीर केला आहे. या जीआरला सध्या पाच दिवस पूर्ण झाले आहेत. या निर्णयाअंतर्गत राज्य सरकारने ₹२५५५ कोटी रुपयांचा निधी विमा कंपन्यांकडे वर्ग केला आहे. या निधीतून पात्र लाभार्थ्यांना विमा भरपाई दिली जाणार आहे. यामध्ये २०२२ चा खरीप हंगाम, २०२३ चा खरीप आणि रब्बी हंगाम, आणि २०२४ चा खरीप हंगाम या सगळ्या हंगामांचा समावेश आहे.
मार्च महिन्याच्या सुट्ट्यांमुळे वाटपात अडथळा
विमा कंपन्यांकडे पैसे वर्ग झाल्यानंतर लगेचच पैसे शेतकऱ्यांच्या खात्यात जमा होणार होते. परंतु एकाच वेळी मार्च एंड आणि बँक सुट्ट्या आल्यामुळे अनेक बँकांमध्ये व्यवहार बंद होते. त्यामध्ये ३ ते ४ दिवसांच्या सुट्ट्या लागल्या होत्या. त्यामुळे काही जिल्ह्यांमध्ये शेतकऱ्यांच्या खात्यात पैसे जमा झाले, तर काही ठिकाणी अजूनही वाटप सुरू नाही. मात्र आता सर्व जिल्ह्यांमध्ये पैसे हळूहळू जमा होत आहेत.
कोणाला पैसे मिळणार आहेत?
विमा लाभार्थ्यांमध्ये दोन प्रकार आहेत. पहिला प्रकार म्हणजे जे शेतकरी स्वतःने पिक विम्यासाठी क्लेम केलेला आहे. या शेतकऱ्यांना त्यांच्या नुकसानीनुसार विमा भरपाई मिळेल. दुसरा प्रकार म्हणजे ज्या जिल्ह्यांमध्ये “सरसकट विमा” जाहीर झालेला आहे. अशा ठिकाणी सर्व पात्र शेतकऱ्यांना विमा रक्कम मिळणार आहे. त्यामुळे जर तुम्ही क्लेम केलेला नसेल तरी तुमच्या जिल्ह्यासाठी जर सरसकट विमा लागू झाला असेल, तर सुद्धा तुमच्या खात्यात पैसे येणार आहेत.
कोणकोणते ट्रिगर आहेत?
२०२४ मध्ये पिक विमा देण्यासाठी चार महत्त्वाचे ट्रिगर ठरवले गेले आहेत. यामध्ये शेतकऱ्यांना कुठल्या कारणांमुळे नुकसान झाले, यावर आधार घेतला जातो. हे ट्रिगर पुढीलप्रमाणे आहेत:
1. स्थानिक नैसर्गिक आपत्ती – अवकाळी पाऊस, वादळ, गारपीट यासारख्या नैसर्गिक संकटामुळे पीकांचे नुकसान झाले असल्यास.
2. हंगामातील प्रतिकूल परिस्थिती – सतत दुष्काळ, अपुरा पाऊस, पाण्याची कमतरता यामुळे पीकावर परिणाम झाला असल्यास.
3. पश्चात नुकसान भरपाई – पीक काढणीनंतर नुकसान झाले असल्यास (जसे की साठवणुकीच्या वेळची हानी).
4. पीक कापणी आधारित भरपाई – सरकारकडून करण्यात आलेल्या पीक काढणी सर्वेक्षणावर आधारित विमा भरपाई.
शेतकऱ्यांना या पैकी कोणत्या ट्रिगरमध्ये नुकसान झाले आहे, त्यानुसार विमा कंपनी त्याची भरपाई देणार आहे.
पैसे बँकेत कधी जमा होतील?
राज्य सरकार आणि केंद्र सरकार दोघांनी मिळून विमा कंपन्यांकडे रक्कम वर्ग केलेली आहे. आता विमा कंपन्या त्या रकमा शेतकऱ्यांच्या खासगी बँक खात्यात थेट जमा करत आहेत. १० एप्रिल २०२५ पर्यंत सर्वच लाभार्थ्यांच्या खात्यात पिक विमा जमा होईल, अशी खात्री शासनाकडून देण्यात आली आहे.
पैसे मिळण्याची प्रक्रिया
विमा कंपन्या प्रत्येक लाभार्थ्याच्या नावासमोर निर्धारित केलेली रक्कम बँकेला पाठवतात. बँक ती रक्कम संबंधित खात्यात जमा करते. ही प्रक्रिया पारदर्शक असून कोणत्याही दलालाची आवश्यकता नाही. शेतकऱ्यांनी फक्त आपले बँक खाते तपासून ठेवणे आवश्यक आहे.
शेतकऱ्यांनी काय लक्षात ठेवावे?
– तुमच्या नावावर विमा क्लेम असेल तर तो खात्यात येईल.
– सरसकट विमा असलेल्या जिल्ह्यात तुमचे खाते असेल तरी रक्कम मिळेल.
– १० एप्रिलपर्यंत पैसे येतील, कृपया संयम ठेवा.
– कोणीही फसवणूक करू शकतो, त्यामुळे कोणालाही बँक डिटेल्स देऊ नका.
– बँकेतून मेसेज किंवा एसएमएस आला की खात्यात रक्कम जमा झाली आहे याची खात्री करा.